“Η κουκουβάγια πέταξε…”

Του Νίκου Τσούλια

«Το πέταγμα της κουκουβάγιας έρχεται με το σούρουπο για μια σοφή αποτίμηση της ημέρας»

  

Ήταν η επιτομή όλων των σχολικών βιβλίων, ο επίλογος των επιλόγων, το βιβλιόσημο – σύμβολο εποχών και εποχών, το μοναδικό «γραμματόσημο» που είχαμε στα χέρια μας τόσο απλόχερα τα παιδιά του χωριού στις εποχές της φτώχειας και το κολλάγαμε και το ξανακολλάγαμε σε γράμματα που δεν στέλναμε ποτέ.

Αλλάζουν οι εποχές… Και όταν ζεις στο μεταίχμιο που ξεπετάει το «παλιό», νιώθεις τη σκληρότητα του χρόνου, βιώνεις τη βίαιη επιδρομή του «καινούργιου» που σου θρυμματίζει συναισθηματικούς κόσμους, στερεότυπα και σύμβολα, γεύεσαι το ξερίζωμα των στοιχείων της μνήμης σου.

Υπήρξε το μόνο σταθερό στοιχείο – σύμβολο από τότε που πρωτοφώλιασε η κουκουβάγια στις τελευταίες σελίδες των σχολικών βιβλίων μέχρι τώρα, το νήμα που συνέδεε τα βιβλία των διαρκών αλλαγών, των βιβλίων των μεταρρυθμίσεων (που λάμπρυναν την ελληνική εκπαίδευση) και των αντιμεταρρυθμίσεων (που αμαύρωσαν τον παιδαγωγικό ρόλο του σχολείου), των βιβλίων που δοκιμάστηκαν σκληρά από τη διαμάχη του γλωσσικού ζητήματος. Σε δύσκολες εποχές έφτιαξε τη φωλιά της (1937), σε δύσκολες εποχές την αποδιώχνουν (2012).

Στην ιστοσελίδα του, ο Ο.Ε.Δ.Β. δεν δίνει καμιά εξήγηση για το τέλος του, κανένας πολιτικά υπεύθυνος, κανένας αρμόδιος δεν έδωσε επαρκή εξήγηση για την κατάργηση του Οργανισμού. Μικρός οργανισμός, χαμηλό το κόστος λειτουργίας του, μεγάλη η προσφορά του στη ελληνική παιδεία και στη μόρφωση του λαού μας. Γίνεται μήπως οικονομία στην όλη παραγωγή και διακίνηση του σχολικού βιβλίου; Σαφώς όχι. Το κόστος θα εκτιναχθεί. Και βιβλία στα σχολεία δεν είχαμε το προηγούμενο Σεπτέμβριο και δεν θα έχουμε και τον επόμενο Σεπτέμβριο. Είναι Ιούνιος και ενώ τα βιβλία έπρεπε να οδεύουν προς τα σχολεία, βρίσκονται ακόμα στα τυπογραφεία ούτε καν στα βιβλιοδετεία. Πάλι το φθινόπωρο τα σχολεία θα λειτουργήσουν με φωτοτυπίες και θα φτάσουμε στα Χριστούγεννα κάνοντας ουρές στα φωτοτυπικά μηχανήματα. Και όπως πάντα κανένας δεν είναι υπεύθυνος, κανένας δεν απολογείται. Από το Υπουργείο Παιδείας πέρασαν υπουργοί και υπουργοί μέσα στα τελευταία χρόνια και κανένας δεν έλυσε το πρόβλημα! Αντίθετα προκάλεσαν ένα πρόβλημα που είχε λυθεί τα προηγούμενα χρόνια. Φτηνή επινόηση, για να χρεώσουν στο παλιό σύστημα το πρόβλημα της μη έγκαιρης διανομής των σχολικών βιβλίων. Και τώρα, τι λένε οι λαλίστατοι υπουργοί μας;  Ο ένας έκανε και βαρυσήμαντες δηλώσεις ότι η υπόθεση των σχολικών βιβλίων εξελίσσεται κανονικά! Τόσο απλά, τόσο ανεύθυνα. Τον Σεπτέμβριο άραγε θα βρεθεί να μας εξηγήσει το χάος στα σχολεία; Δεν νομίζω…

Η κουκουβάγια (athene noctua) – σύμβολο της  σοφίας, έμβλημα της θεάς Αθηνάς – μετασχηματίζεται σε σύμβολο της εποχής που έρχεται από το μακρινό παρελθόν, “μετακενώνεται” σε    ένα σχέδιο του μηχανισμού των Αντικυθήρων, που θεωρείται ο πρώτος υπολογιστής, καθώς ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής σχεδιασμένος να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Έτσι, “η παραδοσιακή κουκουβάγια και ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελούν το σήμα του νεοσυσταθέντος Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος», που αντικατέστησε τον ΟΕΔΒ” (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 3.3.12).

Ο ψηφιακός κόσμος αποδιώχνει την κουκουβάγια; Όχι, αυτός είναι το πρόσχημα. Όλοι γνωρίζουμε ότι το έντυπο βιβλίο θα συνυπάρξει με το αντίστοιχο ηλεκτρονικό. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι μαθητές χρειάζονται το έντυπο βιβλίο. Ίσως ο συμβολισμός να είναι ευρύτερος: περνάμε από τα δύσβατα αλλά και γοητευτικά μονοπάτια της γνώσης και της μάθησης στα αχανή πεδία των εύκολων – εύπεπτων πληροφοριών; μεταλλάσσεται η δεξιότητα της γραφής σε δεξιότητα του copy – paste; Αλλά το έντυπο σχολικό βιβλίο είναι το σύμβολο της μορφωτικής αναγέννησης του ανθρώπου, το σύμβολο των μεγάλων ρευμάτων του Διαφωτισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το καινούργιο ψηφιακό βιβλίο με τι συνδέεται; τι ευαγγελίζεται; Αλλά και πέραν τούτων, κάθε τι καινούργιο σημαίνει ότι οδηγεί τον άνθρωπο στην έννοια της προόδου; Η σημερινή συγκυρία δεν αφήνει περιθώριο για τέτοιες σκέψεις…

Ο σύλλογος εργαζομένων στον «Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων» (Ο.Ε.Δ.Β.) με μια απλή αλλά μεστή ανακοίνωση περιγράφει το τέλος μιας εποχής, όταν πάρθηκε η ιστορική και ανιστόρητη απόφαση.

«Σε λίγες ώρες ο Ο.Ε.Δ.Β. (Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων) θα αποτελεί παρελθόν, καταργείται οριστικά. Μετά από 75 χρόνια η κουκουβάγια της σοφίας και της αρετής ‘‘πετάει μακριά’’, γιατί κάποιοι αποφάσισαν ότι δεν έχει θέση στη σύγχρονη μνημονιακή εκπαίδευση. Η μόρφωση θα γίνεται πλέον ηλεκτρονικά. Το… Μέλλον είναι μόνο το… ‘‘ ηλεκτρονικό βιβλίο’’ και οι ‘‘διαδραστικοί πίνακες’’.

Οι εργαζόμενοι στον Ο.Ε.Δ.Β. που όλα αυτά τα χρόνια εξέδωσαν και διένειμαν τρία δισεκατομμύρια βιβλία σε εκατομμύρια μαθητές, αποχωρούν περήφανοι για τη συμβολή τους στη Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία, για τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος (μέσο κόστος κάθε βιβλίου 0,70 ευρώ), για την απουσία διαφθοράς και διαπλοκής τους, για το ότι κατόρθωσαν να περισώσουν από τον ιδιωτικό φορέα, την ιστορία των σχολικών βιβλίων, δεκαπέντε χιλιάδες πρωτότυπα έργα ζωγραφικής που κοσμούσαν κάποτε τα σχολικά βιβλία (Τσαρούχης, Γκίκας, Γραμματικόπουλος, Τάσος κ.λπ.), τριάντα χιλιάδες (30.000) βιβλία, πολλά σπάνιων εκδόσεων, που αποτελούν πλέον περιουσία του υπουργείου Παιδείας.

Οι εργαζόμενοι αποχωρούν με πίκρα και ανησυχία για το μέλλον της έκδοσης και διανομής των σχολικών βιβλίων. Ζήσανε τη φετινή χρονιά, τη χειρότερη από ιδρύσεως του Ο.Ε.Δ.Β., που τα βιβλία στάλθηκαν με τεράστια καθυστέρηση, που τα λάθη και οι παραλείψεις των ιθυνόντων στοίχησαν εκατομμύρια στους Έλληνες πολίτες, προάγγελος των όσων πρόκειται να επακολουθήσουν τη φετινή χρονιά, που εκτιμούμε ότι θα είναι πολύ χειρότερη από κάθε πλευρά. Οι εργαζόμενοι αποχαιρετούν ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα για την πολύχρονη συνεργασία και υπόσχονται να συνεχίσουν τον αγώνα για μία ΔΗΜΟΣΙΑ & ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ στην υπηρεσία του λαού. Η κουκουβάγια της σοφίας και της αρετής ελπίζει να μην ξεχασθεί και ονειρεύεται τη μέρα που σε μία Ελλάδα ελεύθερη και απαλλαγμένη από δανειστές – επιτηρητές – τροϊκανούς, θα ξανακληθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες της για την εκπαίδευση των μαθητών».

Ας δούμε και μια μικρή αναφορά του Ο.Ε.Δ.Β., όπως σημειώνεται στην ιστοσελίδα του για τον απολογισμό της τετραετίας 2004-2008: «Ο Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΔΒ) είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με έδρα την Αθήνα. Ιδρύθηκε το 1937 και λειτουργεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Σκοπός του είναι η έκδοση και η διάθεση των διδακτικών βιβλίων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, καθώς και ορισμένων βιβλίων και εντύπων που αφορούν γενικότερα την επιστημονική έρευνα, τη λαϊκή επιμόρφωση και τις ανάγκες άλλων δημοσίων υπηρεσιών.

Η τρέχουσα δραστηριότητα του Οργανισμού αφορά:

·         την παραγωγή ετησίως περίπου 1.200 τίτλων βιβλίων για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε 45.000.000 αντίτυπα, για τα οποία απαιτούνται 16.000 τόνοι χαρτί και χαρτόνι.

·         τη διανομή των βιβλίων σε 1.600 προορισμούς στην Ελλάδα και 600 προορισμούς στο εξωτερικό.

Ο Ο.Ε.Δ.Β. έχει υψηλή παραγωγικότητα με βιβλιοπαραγωγικό κόστος εντυπωσιακά χαμηλό, όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και τα διεθνή εκδοτικά δεδομένα (το μέσο κόστος ανά αντίτυπο είναι μικρότερο του 1 €). Απασχολεί 70 μονίμους εργαζόμενους. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του ανέρχεται σε περίπου 41.000.000 € ενώ η επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό ανέρχεται σε περίπου 26.000.000 € ετησίως.

Από το 2005 για τη διαδικασία παραγωγής των βιβλίων προκηρύσσονται διεθνείς διαγωνισμοί. Η εφαρμογή διαδικασιών διεθνών διαγωνισμών για την προμήθεια χάρτου, την παραγωγή των βιβλίων και τη μεταφορά τους στους προορισμούς έχει πολλαπλά προφανή οφέλη (διαφάνεια διαδικασιών, βέλτιστη διανομή εργασίας, οικονομικότερη και ποιοτικότερη παραγωγή των βιβλίων κ.λ.π.). Με τη θέσπιση αυστηρών προδιαγραφών στους διαγωνισμούς προμήθειας χάρτου και βιβλιοπαραγωγής διασφαλίζεται η βέλτιστη ποιότητα των βιβλίων.

Τα τέσσερα τελευταία χρόνια κατεβλήθη συστηματική προσπάθεια εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης της λειτουργίας του Ο.Ε.Δ.Β. Αναπτύχθηκε πλήρες μηχανογραφικό-πληροφοριακό σύστημα για όλες τις διαδικασίες του Ο.Ε.Δ.Β., αναβαθμίστηκε η υλικοτεχνική υποδομή του, αναπτύχθηκε διαδικτυακή πύλη και ψηφιακή βιβλιοθήκη, ενώ έχει εκπονηθεί νέο οργανόγραμμα και κανονισμός λειτουργίας του Οργανισμού. Αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής είναι η σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας του Ο.Ε.Δ.Β., η μείωση της γραφειοκρατίας και η βελτίωση όλων των παρεχομένων υπηρεσιών».