Συμπληρώνονται σήμερα 11 Δεκεμβρίου οχτώ χρόνια αφότου ο Ηλίας Πασσίσης έφυγε από κοντά μας, αφήνοντας πίσω του ένα αναπλήρωτο κενό στους συγγενείς και τους φίλους του που καθημερινά αισθάνονται την “παρουσία” της απουσίας του. Στο τεύχος του Νοεμβρίου (αριθ. 57) του περιοδικού εντύπου “Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ” (ενημερωτικό δελτίο της εταιρείας “ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ”) η ιστορικός τέχνης Αννίτα Πατσουράκη, τιμώντας την “επέτειο της απουσίας” του Ηλία κάνει ένα αφιέρωμα στον καλλιτέχνη και στο έργο του, αναδημοσιεύοντας το κείμενό της που είχε συμπεριληφθεί στο άλμπουμ “ΗΛΙΑΣ ΠΑΣΣΙΣΗΣ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ” το οποίο είχε τυπωθεί λίγες μέρες πριν από τον πρόωρο χαμό του. Δίκην μνημοσύνου παραθέτουμε το άρθρο αυτούσιο ευχαριστώντας παράλληλα όλους τους φίλους του Ηλία που με οποιονδήποτε τρόπο συμβάλλουν στη διατήρηση της μνήμης του.
(Βίντεο με τη ζωγραφική του Ηλία Πασσίση)
Γλυπτό Για Συγκεκριμένους Χώρους
ΗΛΙΑΣ ΠΑΣΣΙΣΗΣ
Διαδρομές Αναπόλησης
Γράφει η: Αννίτα Πατσουράκη
Ιστορικός Τέχνης
Ιστορικός Τέχνης
Η προσωπική μου γνωριμία με τον Ηλία Πασσίση έγινε όταν ήμουν ακόμη φοιτήτρια. Είχα ήδη ακούσει πολλά για τον ίδιο και το έργο του από την οικογένειά μου, καθώς και τους συμπατριώτες μας. Γεμάτη θαυμασμό και ενθουσιασμό για το πρόσωπό του, του δήλωσα με «χάρη», όπως ο ίδιος θυμάται, «θα ήθελα πολύ να μελετήσω κάποτε το έργο σας». Ύστερα από πολλά χρόνια φιλίας και αμοιβαίας εκτίμησης, η επιθυμία μου γίνεται πλέον πραγματικότητα. Με συγκίνηση θα τολμήσω να εκφράσω ελάχιστες σκέψεις για μία μεγαλειώδη δημιουργία ενός διορατικού και ευαίσθητου καλλιτέχνη.
Το έργο του Ηλία Πασσίση είναι μια βιωματική και συναισθηματική έκφραση πνευματικών ανησυχιών και σκέψεων, με συχνά προφητική διάθεση και σαρκασμό στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα της παγκόσμιας κλίμακας, σε γεγονότα που καθόρισαν ή άλλαξαν ριζικά τις ιδέες και την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Πολυδιάστατος δημιουργός κατορθώνει με αυθεντική έκφραση και χωρίς τυποποίηση να υλοποιήσει το όραμά του με απόλυτα προσωπικό ύφος, σε εγχείρημα σπάνιο στην εποχή της καταναλωτικής τέχνης και κοινωνίας.
«Με λογισμό και μ’ όνειρο», όπως αναφέρει ο εθνικός μας ποιητής Δ. Σολωμός, ο Ηλίας Πασσίσης καταγράφει ρεαλιστικά, με δυνατότητα ρεαλιστικής απόδοσης, την ποιητική έκφραση συναισθημάτων και ονείρων.
Η ζωγραφική του, μέσα από μία ιδιωματική γραφή, δεν αποτελείται από θεαματικές ενότητες εξελεγκτικής πορείας. Τα έργα του δεν έγκειται σε μία συνεχή θεματολογία, αλλά ανεξάρτητα μεταξύ τους εμπλέκονται τελικά σ’ αυτήν. Πρόκειται για ξεχωριστές δημιουργίες που συνδέονται μυστηριωδώς μεταξύ τους από κοινό κριτήριο και μηνύματα διαχρονικά. Επιδιώκει την κοινωνική κριτική, θίγοντας ζητήματα όπως της βίας και της κατανάλωσης, προβληματιζόμενος για την αιχμαλωσία και την παγίδευση του σύγχρονου ανθρώπου. Μέσα σ’ αυτά κατορθώνει δε να τα αποδίδει με σύμβολα ευανάγνωστα, μέσω αναγνωρίσιμων αντικειμένων που δεν προκαλούν με τη χρήση μιας συμβατικής απεικόνισης, αλλά προβάλλονται με διακριτικότητα και σαφείς υπαινιγμούς.
Γνώστης και άριστος χρήστης των τεχνικών αξιών κινείται με άνεση ανάμεσα σε κυβιστικές, αφαιρετικές και σουρεαλιστικές παραμέτρους και αντιλήψεις, χωρίς τα στοιχεία αυτά να εμπλέκονται μεταξύ τους και αποκαλύπτοντας έτσι τη δυνατότητα του καλλιτέχνη να συνθέτει και να αφαιρεί με κύριο γνώμονα το θέμα και το μήνυμα που ο θεατής καλείται να ενστερνιστεί.
Όπως ο ίδιος δηλώνει: «Η εικόνα είναι η αφορμή για τη βαθύτερη σκέψη και στοχασμό του θεατή». Ο θεατής οφείλει να σκεφτεί, να προβληματιστεί για την ύπαρξη και το ρόλο των χρηστικών αντικειμένων ή τα υπολείμματα αυτών στην ανθρώπινη ζωή και παρουσία, θέτοντας κρίσιμες ερωτήσεις και διερευνώντας το είναι του σε υπαρξιακές αναζητήσεις. Από παθητικός δείκτης καλείται να μετατραπεί σε ενεργό μέλος της διαδικασίας που επιβάλλει το γίγνεσθαι της καθημερινότητάς μας. Καλείται να δραστηριοποιηθεί, να αντιδράσει στα νέα σύμβολα που αποτελούν τις εικόνες και τα πρότυπα του κόσμου μας. Με την επίτευξη αυτή ο καλλιτέχνης έχει διοχετεύσει το μήνυμά του και έχει κατορθώσει να παρουσιάσει δημιουργίες με προβληματισμό και διδακτικό περιεχόμενο σαν προϊόντα έρευνας στο κοινό του.
Στις θεματολογικές επιλογές του Ηλία Πασσίση διακρίνουμε το κατεστραμμένο περιβάλλον που προμηνύει το ντεκόρ της μελλοντικής μας ζωής. Στο «Πικ-Νικ» υπονοείται η εγρήγορση για την προστασία του περιβάλλοντος και παράλληλα υπογραμμίζεται η άχρωμη και στατική ζωή που όμως ελπίζει. Τα τοπία του είναι τα βιωμένα «φυσικά τοπία της ζωής του», ερημικά και απρόσωπα σε μια αμφιλεγόμενη αισιοδοξία. Το φυσικό τοπίο παραπέμπει στη φυσιογνωμία της γης στην γενέτειρα πατρίδα του, επίπεδη, άγονη, μελαγχολική, με έντονη δόση μοναξιάς, αλλά με βαθιά εσωτερικότητα που σ’ αφήνει να διαλογισθεί και να περιμένει…
Στις εικαστικές δημιουργίες του Ηλία Πασσίση, η ανθρώπινη ύπαρξη απουσιάζει. Δεν έχει λόγο παρουσίας γιατί υπονοείται μέσα από τα κατασκευάσματά του. Η έννοια της φθοράς υποδηλώνεται με τα διάσπαρτα σκουπίδια, ταξινομημένα όχι τυχαία. Είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που τη δημιουργεί γι’ αυτό και αποδίδονται με «αγάπη και συμπάθεια» δηλώνει ο καλλιτέχνης. α παλιά μηχανήματα, τα σκουριασμένα αυτοκίνητα, τα φθαρμένα ρούχα, τα χαλασμένα καθημερινά χρηστικά αντικείμενα ή τα τελειωμένα προϊόντα καθαριότητας, συμβολίζουν το εσωτερικό κενό, την έκπτωση των αξιών μας. Συγκεκριμένα, οι πτυχές των ρούχων αποτελούν για το δημιουργό τους, «τις πτυχές των ονείρων μας. Το λευκό πανί συμβολίζει το άσπιλο, το αγνό, την εσωτερικότητά μας».
Η σύνθεση αυτών των έργων δεν είναι τυχαία. Η ογκώδης οπτική άποψη σκουπιδιών, το συνοθύλευμα αντικειμένων κάθε είδους αποδίδονται με δομή και οργάνωση, μελετημένα σε σχεδιαστική και χρωματική συμφωνία μεταξύ τους, ώστε να μας οδηγούν και να μας κατευθύνουν σε μια νοηματική υπόσταση και με εννοιολογικούς υπαινιγμούς απόδοση. Σ ην ίδια αντίληψη, αλλά με αφαιρετική εικαστική διάθεση, κυμαίνεται η θεματολογία της «επικοινωνίας». Η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων ευαισθητοποιεί τον καλλιτέχνη και την υπονοεί σε ενιαίες μονοχρωματικές επιφάνειες που τις διατρέχουν καλώδια. Η τεχνολογία, το computer, η μπαταρία είναι η εξάρτηση του σημερινού ανθρώπου για την επικοινωνία του. Είναι τα στοιχεία που ενισχύουν την τεχνητή ζωή μας. Η υπογραφή του καλλιτέχνη τοποθετείται εδώ, ακριβώς κάτω από το κομμένο καλώδιο υπογραμμίζοντας διακριτικά την ανθρώπινη παρουσία. Η αναφορά στην ανθρώπινη ύπαρξη είναι πάντα έμμεση, το ανθρώπινο στοιχείο σαν φιγούρα – μορφή απουσιάζει, αλλά δηλώνεται με υπαρκτά ονόματα, αναμνήσεις φίλων από την ιδιαίτερη πατρίδα, άτομα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του, άτομα οικεία και αγαπημένα.
Η τεχνική του Ηλία Πασσίση έγκειται στην τυπική χρήση του λαδιού που κατορθώνει με μαεστρία να το αποδίδει επίπεδο, πλακάτο, χωρίς εξάρσεις ή υπερβολές. Η διαύγεια του γυαλιού, η λάμψη του μετάλλου και η απαλή υφή των υφασμάτων παραπέμπουν στην τέχνη των μεγάλων κλασσικών, όπου με απόλυτη πιστότητα και ψυχρό ρεαλισμό ξεπερνά τα όρια της στείρας φωτογραφικής εκτύπωσης. Η χρήση του σχεδίου τον βοηθά σ’ αυτή την απόδοση. Ακριβές, συγκεκριμένο, μελετημένο στα παραδοσιακά πρότυπα των πλαστικών αξιών της ζωγραφικής, ενισχυμένο στη φόρμα και στο χρώμα, περικλείει με πιστότητα τα αντικείμενα προσδίδοντάς τους απόλυτη αναγνωρισιμότητα. Τα χρώματα διακυμαίνονται με ευαισθησία σε όλους τους τόνους, τις αποχρώσεις και συμφωνίες. Διαχωρισμένα σε έντονα – καθαρά και σε ήπια – ψυχρά αντικατοπτρίζουν συμβολικά τα όνειρά μας, τις προσδοκίες και τις ελπίδες μας. «Τα έντονα χρώματα συμβολίζουν τα ανεκπλήρωτα όνειρά μας, τις προσδοκίες μας πριν χαθούν τα όνειρα. Τα ψυχρά – γκρίζα, σε τόνους του μπλε και της ώχρας είναι η ελπίδα. Οι απαλοί τόνοι είναι η κατάληξη μιας ανεπιτυχούς ενέργειας», μεταφράζει ο Ηλίας Πασσίσης στο προσωπικό του εικαστικό λεξιλόγιο. Το παιχνίδισμα μεταξύ φωτός και σκιάς χαρακτηρίζεται από τις έντονα ισορροπημένες φωτοσκιάσεις, που αφήνουν να διακρίνονται μέσα στη σκιά, τα αντικείμενα ή οι υπαινιγμοί τους.
Με το έργο του, ο Ηλίας Πασσίσης διερωτάται για στοιχειώδη θέματα της ζωής και τα ερευνά σε σχέση με την τέχνη. Οι δημιουργίες του έχουν την ιδέα της επιρροής, της αλλαγής και της παροδικότητας του χρόνου μέσα από στατικές εικόνες.
Με τη χρήση συνηθισμένων προϊόντων σε παραστατικές φόρμες και οργανωμένης διάταξης, μέσα από αυστηρούς τεχνικούς κανόνες, υποδηλώνει το ενδιαφέρον του για τη μετάλλαξή τους, αντανακλώντας στοιχεία του αποσπασματικού και του εφήμερου, όπως απαιτεί ή επιβάλλει ο σύγχρονος πολιτισμός. Κατορθώνει να συγκινήσει, να ευαισθητοποιήσει, να προκαλέσει, να επικοινωνήσει και να αποκαλύψει μέσα μας αθέατες μυστικές οδούς της ψυχής μας σε μία επαναξιολόγηση του έργου τέχνης.
Ο Ηλίας Πασσίσης καταγόταν από το Μεσολόγγι.
Το κείμενο γράφτηκε για τον αναδρομικό κατάλο-
γο του ζωγραφικού του έργου, το 2002, που εκδό-
θηκε λίγο μετά το θάνατό του.
Αφιερωμένο, στην επέτειο της απουσίας του …
Το κείμενο γράφτηκε για τον αναδρομικό κατάλο-
γο του ζωγραφικού του έργου, το 2002, που εκδό-
θηκε λίγο μετά το θάνατό του.
Αφιερωμένο, στην επέτειο της απουσίας του …
(το κείμενο της Α. Πατσουράκη σε pdf)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου