Του Θεοδωρου Κουλουμπη* (από http://news.kathimerini.gr/)
Ο θάνατος του Δημητρίου Ιωαννίδη μάς ξαναθυμίζει μια τραγική περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας μας. Αφήνει συγχρόνως αναπάντητα ερωτήματα που, δυστυχώς, θα ταφούν μαζί με τον σκιώδη δικτάτορα: τι ήταν ο Ιωαννίδης; Πράκτορας ψυχροπολεμικών αμερικανικών συμφερόντων; Παρανοϊκά αντι-κομμουνιστής; Μονοδιάστατα και αθεράπευτα εθνικιστής; Ορκισμένος εχθρός του Μακαρίου; ΄Η «όλα τα παραπάνω», όπως θα απαντούσε φοιτητής πανεπιστημίου σε μια ερώτηση πολλαπλών επιλογών;
Το 1995 μου είχε δοθεί η ευκαιρία να συμμετάσχω στο ετήσιο συνέδριο της Λέσχης Μπίλντεμπεργκ, που έγινε σε χειμερινό θέρετρο στους πρόποδες των ελβετικών Αλπεων. Σε ένα από τα άτυπα δείπνα βρέθηκα δίπλα στον Χένρι Κίσινγκερ. Συγκεκριμένα, καθόμουν στα αριστερά του. Δεξιά του κάθησε κάποιος κύριος από την Τουρκία, που δεν έμαθα την ιδιότητά του. Δεν γνώριζα τον πρώην Αμερικανό ΥΠΕΞ και θεώρησα μοναδική ευκαιρία να του θέσω μερικά ερωτήματα σχετικά με τα θλιβερά γεγονότα της Κύπρου (πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου και τουρκική εισβολή που ακολούθησε σε δύο αιματηρά κύματα).
Ο παρακάτω διάλογος (όπως τον συγκράτησα στη μνήμη μου) μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε στο καίριο ερώτημα για τον ρόλο των Αμερικανών στις τραγικές εξελίξεις: «Γιατί κ. υπουργέ», τον ρώτησα, «αφήσατε την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση στην Κύπρο να κλιμακωθεί επικίνδυνα και να φέρει δύο σημαντικές χώρες του ΝΑΤΟ στο χείλος της πολεμικής αναμέτρησης»; Η απάντηση του Κίσινγκερ ήταν προκατασκευασμένη για μαζική κατανάλωση. «Ακούστε», μου είπε, «η περίοδος εκείνη ήταν βαθύτατα φορτισμένη από τα ιστορικά γεγονότα του Γουοτεργκέιτ που ανάγκασαν τον πρόεδρο Νίξον να παραιτηθεί από τα προεδρικά του καθήκοντα. Ως προς την κατάσταση στην Ελλάδα και την Κύπρο, απανωτές εκθέσεις των διπλωματών μας συστηματικά ανέφεραν φήμες για τις αποσταθεροποιητικές προθέσεις της χούντας των Αθηνών και των Ελληνοκυπρίων συνοδοιπόρων της».
Επανήλθα στο θέμα προσπαθώντας, ταυτοχρόνως, να του δείξω ότι ήμουν υποψιασμένος και γνώστης των καθημερινών εξελίξεων της Ουάσιγκτον. «Κύριε Κίσινγκερ», του είπα, «ήμουν στα χρόνια 1965-83 καθηγητής στο Πανεπιστήμιο American της Ουάσιγκτον. Στα χρόνια της δικτατορίας βοηθούσα με τις πενιχρές μου δυνάμεις Ελληνες πολιτικούς που επισκέπτονταν την αμερικανική πρωτεύουσα, με σκοπό να πείσουν την κυβέρνηση Νίξον να σταματήσει τον θερμό εναγκαλισμό της με τους πραξικοπηματίες. Παράλληλα, μιλούσα συχνά με αξιωματούχους τους State Department που χειρίζονταν τις υποθέσεις Ελλάδας και Κύπρου (π.χ. Thomas Boyatt, John Day, Walter Silva κ.ά.)».
Συνέχισα την τοποθέτησή μου ως εξής: «Δέχομαι ότι τον Ιούλιο του 1974 οι ΗΠΑ δεν ήθελαν και δεν μπορούσαν να εμποδίσουν μια τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στην Κύπρο. Είχατε, όμως, κάθε δυνατότητα να σταματήσετε την απόλυτα εξαρτημένη χούντα του Ιωαννίδη! Ο Thomas Boyatt σάς είχε προτείνει μια επιστολή προς Ιωαννίδη που θα τον προειδοποιούσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα είχαν καμιά ευθύνη (ή υποχρέωση), σε περίπτωση που η Τουρκία -έπειτα από ένα ελληνικό πραξικόπημα- επενέβαινε στρατιωτικά στην Κύπρο. Οπως γνωρίζετε, το 1964 ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον είχε στείλει μια αυστηρότατη επιστολή στον Ισμέτ Ινονού, τονίζοντας ότι η Αμερική δεν θα ευθυνόταν και δεν θα αντιδρούσε σε περίπτωση σοβιετικών ενεργειών εις βάρος της Τουρκίας. Ετσι, παρά την ενόχληση της Αγκυρας με την αμερικανική στάση, ο Ινονού δεν διέταξε τα τουρκικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Κύπρο».
Στο σημείο αυτό ο Κίσινγκερ μου απάντησε πιο συγκεκριμένα, δίνοντάς μου και «είδηση». «Δείτε», μου είπε, «είχαμε ετοιμάσει γραπτό μήνυμα, το οποίο -δυστυχώς- δεν έφτασε ποτέ στον Ιωαννίδη, διότι ο πρέσβης μας Henry Tasca αρνήθηκε να επισκεφθεί ένα άτομο (Ιωαννίδης), το οποίο δεν είχε επίσημη θέση στην ελληνική κυβέρνηση». Εγώ τότε επέμεινα προσθέτοντας: «Γιατί δεν δώσατε οδηγίες στον τοπικό συνομιλητή του της CIA να τον αποτρέψει, λέγοντάς του ότι η Ουάσιγκτον δεν μπορούσε να εγγυηθεί τη μη ανάμειξη της Τουρκίας, ως συνεγγυήτριας δύναμης κ.λπ.»; «Κοιτάξτε», μου είπε (και εδώ ήταν η είδηση), «δεν μπορώ να αποκλείσω ότι κάποιος από τους πράκτορές μας, ίσως Ελληνοαμερικανός, πήρε την πρωτοβουλία -χωρίς καμιά εξουσιοδότηση- να ενθαρρύνει τον Ιωαννίδη, διαβεβαιώνοντάς τον ότι οι Τούρκοι θα παρέμεναν αδρανείς σε περίπτωση που η Αθήνα ανέτρεπε τον Μακάριο».
Εδώ, προφανώς, ο Κίσινγκερ αναφερόταν στον Ελληνοαμερικανό πράκτορα Γκας Αβρακότος, ο οποίος διατηρούσε μακροχρόνια επαφή με το καθεστώς Παπαδόπουλου - Ιωαννίδη. Είναι κρίμα που ο Ιωαννίδης δεν έλυσε ποτέ τη σιωπή του για το όλο θέμα, πέρα από την κραυγή του προς τους Αμερικανούς στο άκουσμα της τουρκικής εισβολής... «μας εξαπατήσατε».
Στα γκρίζα χρόνια της δικτατορίας αναπτύχθηκαν δύο σχολές σκέψης σχετικά με τον τρόπο αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα: ομαλή και ανώμαλη προσγείωση! Η πρώτη υποστηριζόταν από την πλειονότητα των Ελλήνων πολιτικών και προϋπέθετε τη διεθνή απομόνωση των συνταγματαρχών και την καθαρή παρέμβαση της Ουάσιγκτον που θα ανάγκαζε τη στρατιωτική ηγεσία να παραδώσει την εξουσία σε μια μεταβατική κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα διενεργούσε ελεύθερες εκλογές. Η δεύτερη σχολή συνιστούσε μια ένοπλη αναμέτρηση με τις «αμερικανικές δυνάμεις κατοχής και τους ντόπιους εντολοδόχους τους».
Τελικά, η προσγείωση ήταν, δυστυχώς, ανώμαλη με θύματα την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου και την ταπείνωση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Ο θύτης ήταν ο μόλις αποδημήσας εις Κύριον, Δημήτριος Ιωαννίδης. Θα μπορούσαμε, ίσως, να προσθέσουμε στη λίστα των υπευθύνων της κυπριακής τραγωδίας τον Γκας Αβρακότος και -γιατί όχι- τον ίδιο τον Χένρι Κίσινγκερ. Οι ιστορικοί του μέλλοντος ίσως πλησιάσουν πιο κοντά στην αλήθεια για μια από τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας του τόπου μας.
* Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. couloumbis@msn. com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου