Στα ορεινά της Ναυπακτίας και της Φωκίδας, η αρχέγονη αντιπαλότητα διατηρεί την ισχύ της. Έτσι κι αλλιώς, λύκος και βοσκός, ποτέ δεν κάθισαν στο ίδιο «τραπέζι».
Η φαντασία σου έχει κάθε δικαίωμα να γράψει τα δικά της σενάρια όταν επισκέπτεσαι μια τοποθεσία που λέγεται «Ανάθεμα». Το «Ανάθεμα», λίγο πιο πάνω από το χωριό Αμυγδαλιά Φωκίδος, εκεί που χαμηλώνει η Γκιόνα προς τα όρη Λιδωρικίου και τον Κορινθιακό, είναι ένας τέτοιος τόπος! Παρά το σχετικά ήπιο υψόμετρο, οι συνθήκες στο ημιορεινό οροπέδιο μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε οριακή δοκιμασία.
Οι επιθέσεις
Τα χρόνια πέρασαν, οι συνθήκες βελτιώθηκαν αλλά η στάνη παραμένει ένα πεδίο καθημερινού αγώνα. Το μαντρί του Γιάννη Κοκμοτού βρίσκεται σε αυτή τη θέση εδώ και τρεις γενιές. Ο Γιάννης είναι μόλις είκοσι πέντε χρονών... συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση. Να και η, ακόμα μικρότερη, αδελφή του Αναστασία που κρατάει στην αγκαλιά της ένα... λαγόπουλο. «Το έβγαλαν τα σκυλιά και αναγκάστηκα να το περιμαζέψω πριν το αρπάξουν», εξηγεί με χαμόγελα και τρυφερά χάδια «Το βασικό μας πρόβλημα σήμερα είναι και πάλι οι λύκοι. Τα ίδια συνέβαιναν στην αρχή του εικοστού αιώνα. Το είδος προστατεύεται και ο πληθυσμός του έχει αυξηθεί κατά πολύ. Όσο περισσότεροι είναι οι λύκοι, τόσο συχνότερες είναι οι επιθέσεις στα κοπάδια. Στην περιοχή μας έχουν μόνιμη παρουσία. Πέρσι τον Μάρτιο είδαμε στα πενήντα μέτρα μια αγέλη με πέντε ζώα. Η πείρα μας έδειξε ότι εάν αφήσουμε το κοπάδι χωρίς ανθρώπινη επιτήρηση, οι επιδρομές των λύκων είναι καθημερινό φαινόμενο. Όταν υπάρχει βοσκός κοντά στα ζωντανά, οι επιθέσεις μειώνονται αλλά μια φορά την εβδομάδα ο λύκος θα επιτεθεί ό,τι και να γίνει». Τα λόγια του Γιάννη είναι φορτισμένα, δύσκολα σκεπάζουν τη στενοχώρια του. Είναι υποχρεωμένος να μένει συνέχεια κοντά στο κοπάδι προκειμένου να του προσφέρει τη μέγιστη δυνατή προστασία.
Οι κτηνοτρόφοι πιστεύουν ότι οι ολοένα και περισσότεροι λύκοι εξαπλώνονται σταθερά προς τον νότο για να διεκδικήσουν τις περιοχές τους. Εάν λείψει κάποιο ζώο, τον κενό χώρο θα καταλάβει σύντομα ο αντικαταστάτης του.
Οι ζημιές...
Οι «άρπαγες» δύσκολα συνυπάρχουν με αποτέλεσμα ο λύκος να εκτοπίζει γενικά και την αλεπού. «Στη γενική εικόνα που έχει διαμορφωθεί σε σχέση με την αύξηση των λύκων, σημαντική συμβολή έχουν οι απανταχού κρεοπώλες που δέχονται και μεταδίδουν πληροφορίες από διάφορες περιοχές. Αυτοί είναι οι ουσιαστικοί διαχειριστές της σχετικής επικοινωνίας», λέει ο κ. Λάζαρος Ευθυμιόπουλος. Ο Λάζαρος είναι γνωστός κυνηγός της Ναυπάκτου και φίλος του Γιάννη. Μαζί ανεβήκαμε στο «Ανάθεμα».
«Τριάντα κατσίκια έχασα φέτος, ενώ ανάλογες είναι οι απώλειες και των άλλων τσοπαναραίων. Ο λύκος είναι από τη φύση του άπληστος θηρευτής. Εάν χωθεί στο κοπάδι χωρίς να υπάρχει άνθρωπος να τον απωθήσει, θα σκοτώσει έως και 15 ζώα. Αρκετές φορές βρήκαμε μέχρι και υπολείμματα από ζαρκάδια ή αγριογούρουνα. Αποζημιώσεις δίνονται, αλλά πολλές φορές δεν βρίσκουμε τα σκοτωμένα κατσίκια και δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε τα χρήματα», τονίζει ο Γιάννης.
Οι καιροί ποτέ δεν ήταν εύκολοι για τα «πράματα». Έτσι αποκαλούν τα ζώα οι βοσκοί. Μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες μπορούν να τροποποιήσουν τις λεπτές ισορροπίες της στάνης σε χρόνο ρεκόρ. «Εάν, για παράδειγμα, χάσεις δύο μάνες, θα πρέπει να ταΐζεις τα μικρά τους με μπιμπερό αφού η φύση τα έχει κάνει να μην πίνουν από άλλο θηλυκό», τονίζει ο Γιάννης. Στο μαντρί, η δύσκολα κερδισμένη κτηνοτροφική γνώση αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη μεθοδολογία. Τα ζώα τοποθετούνται σε διαφορετικούς χώρους, ανάλογα με το είδος και την ηλικία. Αλλού ζουν τα «στέρφα», αυτά που δεν γέννησαν, σε άλλο μαντρί τα «γαλάρια» που συνέβαλαν στην αναπαραγωγή.
«Γρίβα» φωνάζει ο Γιάννης τον επικεφαλής ελληνικό ποιμενικό, τον σωματώδη σκύλο με το αθλητικό παράστημα που φροντίζει για την ασφάλεια του κοπαδιού. Από το περιλαίμιό του εξέχουν μεταλλικά καρφιά, δίκην επιπλέον προστασίας από τον λύκο, τον βασικό εχθρό. Η αξία του καλού τσομπανόσκυλου για την «οικολογία» της στάνης είναι ανυπολόγιστη. «Ούτε με εκατό κατσίκια δεν πατσίζεις», επιμένει ο Γιάννης. Η απώλεια του σκύλου ισοδυναμεί με παντελή ανεπάρκεια ως προς τη θωράκιση έναντι της απειλής του λύκου. «Η απουσία επαρκούς φύλαξης κατά τη βόσκηση, μεταφράζεται σε διατροφή μέσα στη στάνη με το ανάλογο αυξημένο οικονομικό κόστος», συμπληρώνει ο Λάζαρος. Αφήνουμε το φιλόξενο σούρουπο στο Ανάθεμα συζητώντας για τις όψεις της προαιώνιας έχθρας λύκου και παραδοσιακής κτηνοτροφίας. Πίσω στη Ναύπακτο, αναζητούμε και άλλες απόψεις.
Στερεότυπα
«Η άγρια ζωή στην ορεινή Φωκίδα και Ναυπακτία βρίσκεται σε καλά επίπεδα. Ζαρκάδια, λύκοι και αγριόγατοι συνυπάρχουν πιθανόν με τον λίγκα, που θεωρείται εξαφανισμένο είδος. Υπάρχουν ωστόσο περιγραφές που επιβεβαιώνουν την επανεμφάνισή του», υπογραμμίζει ο δασολόγος και τέως Δασάρχης Ναυπάκτου κ. Γιώργος Φούντας. Αναφέρεται στη συνέχεια σε αυτό που αποκαλεί «στερεότυπους μύθους της ελληνικής υπαίθρου».
«Όλα αυτά που λέγονται για δήθεν απελευθερώσεις λύκων και άλλων άγριων ζώων είναι ασφαλώς μυθεύματα γιατί κανείς ιδιώτης ή οικολογική οργάνωση δεν φυλάσσει απόθεμα άγριας ζωής στην πίσω αυλή του σπιτιού του. Τέτοιες λογικές μάς οδηγούν περίπου σε μοντέρνες παραλλαγές της παλιάς, καλής δεισιδαιμονίας. Η αύξηση των λύκων είναι θετικό γεγονός, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την έννοια του μέτρου. Οι ζημιές που υφίστανται οι κτηνοτρόφοι, καλό είναι να αποζημιώνονται με συνοπτικές διαδικασίες χωρίς να φτάνουμε στο άλλο άκρο, να αφήνει δηλαδή ο βοσκός τα ζώα του να φαγωθούν. Χρειάζεται ισορροπία και αυτό καλείται να διασφαλίσει η πολιτεία», τονίζει ο κ. Φούντας.
Το γνωρίζατε;
Πριν το 1924 υπήρχαν μεγάλοι πληθυσμοί σε όλες τις ηπειρωτικές περιοχές. Στη συνέχεια ξεκίνησε η επικήρυξή του μαζί με την αλεπού, το τσακάλι και το κουνάβι. Μέχρι το 1981, η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων ήταν από τις πιο διαδεδομένες πρακτικές θανάτωσης. Αποτέλεσμα της επικήρυξης ήταν η οριστική εξαφάνιση του λύκου από την Πελοπόννησο ήδη από το 1940. Το 1993 απαγορεύτηκε η εξόντωσή του. Ο λύκος μπήκε στη λίστα των απειλούμενων ειδών που προστατεύονται. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάκαμψη του πληθυσμού στις νοτιότερες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας (Φωκίδα, Αιτωλοακαρνανία, Ευρυτανία).
Κώστας Λουκόπουλος ΕΘΝΟΣ-ΚΥΝΗΓΙ 23/12/2009
Τα χρόνια πέρασαν, οι συνθήκες βελτιώθηκαν αλλά η στάνη παραμένει ένα πεδίο καθημερινού αγώνα. Το μαντρί του Γιάννη Κοκμοτού βρίσκεται σε αυτή τη θέση εδώ και τρεις γενιές. Ο Γιάννης είναι μόλις είκοσι πέντε χρονών... συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση. Να και η, ακόμα μικρότερη, αδελφή του Αναστασία που κρατάει στην αγκαλιά της ένα... λαγόπουλο. «Το έβγαλαν τα σκυλιά και αναγκάστηκα να το περιμαζέψω πριν το αρπάξουν», εξηγεί με χαμόγελα και τρυφερά χάδια «Το βασικό μας πρόβλημα σήμερα είναι και πάλι οι λύκοι. Τα ίδια συνέβαιναν στην αρχή του εικοστού αιώνα. Το είδος προστατεύεται και ο πληθυσμός του έχει αυξηθεί κατά πολύ. Όσο περισσότεροι είναι οι λύκοι, τόσο συχνότερες είναι οι επιθέσεις στα κοπάδια. Στην περιοχή μας έχουν μόνιμη παρουσία. Πέρσι τον Μάρτιο είδαμε στα πενήντα μέτρα μια αγέλη με πέντε ζώα. Η πείρα μας έδειξε ότι εάν αφήσουμε το κοπάδι χωρίς ανθρώπινη επιτήρηση, οι επιδρομές των λύκων είναι καθημερινό φαινόμενο. Όταν υπάρχει βοσκός κοντά στα ζωντανά, οι επιθέσεις μειώνονται αλλά μια φορά την εβδομάδα ο λύκος θα επιτεθεί ό,τι και να γίνει». Τα λόγια του Γιάννη είναι φορτισμένα, δύσκολα σκεπάζουν τη στενοχώρια του. Είναι υποχρεωμένος να μένει συνέχεια κοντά στο κοπάδι προκειμένου να του προσφέρει τη μέγιστη δυνατή προστασία.
Οι κτηνοτρόφοι πιστεύουν ότι οι ολοένα και περισσότεροι λύκοι εξαπλώνονται σταθερά προς τον νότο για να διεκδικήσουν τις περιοχές τους. Εάν λείψει κάποιο ζώο, τον κενό χώρο θα καταλάβει σύντομα ο αντικαταστάτης του.
Οι ζημιές...
Οι «άρπαγες» δύσκολα συνυπάρχουν με αποτέλεσμα ο λύκος να εκτοπίζει γενικά και την αλεπού. «Στη γενική εικόνα που έχει διαμορφωθεί σε σχέση με την αύξηση των λύκων, σημαντική συμβολή έχουν οι απανταχού κρεοπώλες που δέχονται και μεταδίδουν πληροφορίες από διάφορες περιοχές. Αυτοί είναι οι ουσιαστικοί διαχειριστές της σχετικής επικοινωνίας», λέει ο κ. Λάζαρος Ευθυμιόπουλος. Ο Λάζαρος είναι γνωστός κυνηγός της Ναυπάκτου και φίλος του Γιάννη. Μαζί ανεβήκαμε στο «Ανάθεμα».
«Τριάντα κατσίκια έχασα φέτος, ενώ ανάλογες είναι οι απώλειες και των άλλων τσοπαναραίων. Ο λύκος είναι από τη φύση του άπληστος θηρευτής. Εάν χωθεί στο κοπάδι χωρίς να υπάρχει άνθρωπος να τον απωθήσει, θα σκοτώσει έως και 15 ζώα. Αρκετές φορές βρήκαμε μέχρι και υπολείμματα από ζαρκάδια ή αγριογούρουνα. Αποζημιώσεις δίνονται, αλλά πολλές φορές δεν βρίσκουμε τα σκοτωμένα κατσίκια και δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε τα χρήματα», τονίζει ο Γιάννης.
Οι καιροί ποτέ δεν ήταν εύκολοι για τα «πράματα». Έτσι αποκαλούν τα ζώα οι βοσκοί. Μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες μπορούν να τροποποιήσουν τις λεπτές ισορροπίες της στάνης σε χρόνο ρεκόρ. «Εάν, για παράδειγμα, χάσεις δύο μάνες, θα πρέπει να ταΐζεις τα μικρά τους με μπιμπερό αφού η φύση τα έχει κάνει να μην πίνουν από άλλο θηλυκό», τονίζει ο Γιάννης. Στο μαντρί, η δύσκολα κερδισμένη κτηνοτροφική γνώση αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη μεθοδολογία. Τα ζώα τοποθετούνται σε διαφορετικούς χώρους, ανάλογα με το είδος και την ηλικία. Αλλού ζουν τα «στέρφα», αυτά που δεν γέννησαν, σε άλλο μαντρί τα «γαλάρια» που συνέβαλαν στην αναπαραγωγή.
«Γρίβα» φωνάζει ο Γιάννης τον επικεφαλής ελληνικό ποιμενικό, τον σωματώδη σκύλο με το αθλητικό παράστημα που φροντίζει για την ασφάλεια του κοπαδιού. Από το περιλαίμιό του εξέχουν μεταλλικά καρφιά, δίκην επιπλέον προστασίας από τον λύκο, τον βασικό εχθρό. Η αξία του καλού τσομπανόσκυλου για την «οικολογία» της στάνης είναι ανυπολόγιστη. «Ούτε με εκατό κατσίκια δεν πατσίζεις», επιμένει ο Γιάννης. Η απώλεια του σκύλου ισοδυναμεί με παντελή ανεπάρκεια ως προς τη θωράκιση έναντι της απειλής του λύκου. «Η απουσία επαρκούς φύλαξης κατά τη βόσκηση, μεταφράζεται σε διατροφή μέσα στη στάνη με το ανάλογο αυξημένο οικονομικό κόστος», συμπληρώνει ο Λάζαρος. Αφήνουμε το φιλόξενο σούρουπο στο Ανάθεμα συζητώντας για τις όψεις της προαιώνιας έχθρας λύκου και παραδοσιακής κτηνοτροφίας. Πίσω στη Ναύπακτο, αναζητούμε και άλλες απόψεις.
Στερεότυπα
«Η άγρια ζωή στην ορεινή Φωκίδα και Ναυπακτία βρίσκεται σε καλά επίπεδα. Ζαρκάδια, λύκοι και αγριόγατοι συνυπάρχουν πιθανόν με τον λίγκα, που θεωρείται εξαφανισμένο είδος. Υπάρχουν ωστόσο περιγραφές που επιβεβαιώνουν την επανεμφάνισή του», υπογραμμίζει ο δασολόγος και τέως Δασάρχης Ναυπάκτου κ. Γιώργος Φούντας. Αναφέρεται στη συνέχεια σε αυτό που αποκαλεί «στερεότυπους μύθους της ελληνικής υπαίθρου».
«Όλα αυτά που λέγονται για δήθεν απελευθερώσεις λύκων και άλλων άγριων ζώων είναι ασφαλώς μυθεύματα γιατί κανείς ιδιώτης ή οικολογική οργάνωση δεν φυλάσσει απόθεμα άγριας ζωής στην πίσω αυλή του σπιτιού του. Τέτοιες λογικές μάς οδηγούν περίπου σε μοντέρνες παραλλαγές της παλιάς, καλής δεισιδαιμονίας. Η αύξηση των λύκων είναι θετικό γεγονός, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την έννοια του μέτρου. Οι ζημιές που υφίστανται οι κτηνοτρόφοι, καλό είναι να αποζημιώνονται με συνοπτικές διαδικασίες χωρίς να φτάνουμε στο άλλο άκρο, να αφήνει δηλαδή ο βοσκός τα ζώα του να φαγωθούν. Χρειάζεται ισορροπία και αυτό καλείται να διασφαλίσει η πολιτεία», τονίζει ο κ. Φούντας.
Το γνωρίζατε;
Πριν το 1924 υπήρχαν μεγάλοι πληθυσμοί σε όλες τις ηπειρωτικές περιοχές. Στη συνέχεια ξεκίνησε η επικήρυξή του μαζί με την αλεπού, το τσακάλι και το κουνάβι. Μέχρι το 1981, η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων ήταν από τις πιο διαδεδομένες πρακτικές θανάτωσης. Αποτέλεσμα της επικήρυξης ήταν η οριστική εξαφάνιση του λύκου από την Πελοπόννησο ήδη από το 1940. Το 1993 απαγορεύτηκε η εξόντωσή του. Ο λύκος μπήκε στη λίστα των απειλούμενων ειδών που προστατεύονται. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάκαμψη του πληθυσμού στις νοτιότερες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας (Φωκίδα, Αιτωλοακαρνανία, Ευρυτανία).
Κώστας Λουκόπουλος ΕΘΝΟΣ-ΚΥΝΗΓΙ 23/12/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου