O μετασχηματισμός των κομμάτων και το ΠΑΣΟΚ

Του Νίκου Κοτζιά, συγγραφέα, καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιά.

Τα κόμματα εκφράζανε κοινωνικές ομάδες και τα συμφέροντά τους. Αιτήματα και ιδεολογία καταγράφονταν ως ένα «κομματικό πρόγραμμα» μακράς πνοής. Αργότερα, τα μεγαλύτερα κόμματα που είχαν κυβερνητικές προοπτικές και εμπειρίες προσχώρησαν στον πραγματισμό και συνέτασσαν όλο και πιο συχνά «κυβερνητικά προγράμματα» εγκαταλείποντας στην ουσία τα στρατηγικά προγράμματα. Τα τελευταία χρόνια, η σχέση ανάμεσα στα μεγάλα κόμματα και το κράτος έχει αναστραφεί. Όλο και περισσότερο αυτά τα κόμματα, ιδιαίτερα όταν κυβερνούν, δεν ασχολούνται ως προς το πώς θα μπολιάσουν το κράτος με τα αιτήματα των εκπροσωπούμενων από αυτά, αλλά πώς θα εκλαϊκεύσουν τις κρατικές ενέργειες. Πώς θα πείσουν το εκλογικό σώμα για την αναγκαιότητά τους. Όπως, σήμερα, επιδιώκει να πείσει η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ για την ανάγκη εγκατάλειψης του κομματικού προγράμματος, ακόμα και του άμεσου προεκλογικού, προκειμένου να υλοποιηθεί το Μνημόνιο με την Τρόικα.

Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ, τείνει να μεταλλαχθεί από κόμμα φορέας των αναγκών της κοινωνίας και άρθρωσής τους προς το κράτος, σε έναν μηχανισμό που «επεξηγεί» τις επιλογές του κράτους και της Τρόικας προς την κοινωνία. Αυτό διαταράσσει τη σχέση του ΠΑΣΟΚ με λαϊκά κοινωνικά στρώματα καθώς και με την κοινωνία ως σύνολο. Το ΠΑΣΟΚ από ιδρύσεώς του, άντλησε κοινωνικά τη δύναμή του από τρεις πηγές. Η μία ήταν η αγροτιά. Η άλλη τα νέα μεσαία στρώματα της πόλης, ιδιαίτερα οι μισθωτοί των δημόσιων επιχειρήσεων, όπως είναι οι ΔΕΚΟ. Η τρίτη, τμήματα της φτωχολογιάς και των κολασμένων της κοινωνίας. Τέλος, με πολιτικά μέτρα, οι πρώτες κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ενσωμάτωσαν στην ελληνική κοινωνική και πολιτική σκηνή μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που βρισκόταν «στην απέξω» μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Η ιστορικής σημασίας συμβολή του ΠΑΣΟΚ, στη δεκαετία του ογδόντα, ήταν ο εμπλουτισμός και η διεύρυνση των κοινωνικών λειτουργιών του ελληνικού κράτους (όπως ΚΑΠΗ, ΕΣΥ) και σειρά δημοκρατικών πολιτικών μέτρων με το οποίο ενσωμάτωσε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού στο σύστημα, με όρους ισοτιμίας. Με αυτό τον τρόπο ενίσχυσε την κοινωνική συνοχή. Είναι ανόητοι όσοι εκ των νεοφιλελευθερίζοντων καταγγέλλουν την τότε πολιτική του ΠΑΣΟΚ ως ακριβή για την ελληνική οικονομία, διότι αφαιρούν την παραγωγική λειτουργία που έχει για μια οικονομία η ανασυγκρότησή της με τρόπο συνεκτικό και σε ένα βαθμό συναινετικό. Δυστυχώς η λειτουργία της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ σήμερα κινείται αντικειμενικά σε μια αντίστροφη κατεύθυνση. Δεν λειτουργεί συνεκτικά για την κοινωνία, ούτε και με διαδικασίες συναίνεσης. Πήγε με τη χειρότερη δυνατή ομάδα και διαπραγματεύτηκε το μέλλον της χώρας με τα χέρια κατεβασμένα. Η διαπραγμάτευση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να περάσουν από το μνημόνιο χωρίς αντιστάσεις τα μεγάλα συμφέροντα, οι μονοπωλιακές και ολιγοπωλιακές δομές, τα καρτέλ και να τιμωρηθούν, στην κυριολεξία, οι μισθωτοί και συνταξιούχοι. Αυτό οδηγεί σε βίαιη ανακατανομή πλούτου και εισοδημάτων σε βάρος των πλέον αδύνατων. Τριάντα χρόνια αργότερα, το ΠΑΣΟΚ λειτουργεί, πλέον, ως εκλαϊκευτής προς την κοινωνία ενός προγράμματος που όχι μόνο δεν είναι δικό του, αλλά ούτε καν κάποιου ελληνικού θεσμού, αλλά της νεοφιλελεύθερης τρόικας. Ενός προγράμματος που υπονομεύει την συνοχή της κοινωνίας και οδηγεί πολλαπλά τμήματα του πληθυσμού εκτός του μεγάλου κοινωνικού –οικονομικού «παιχνιδιού». Πρόκειται, δηλαδή για μια πολιτική αναστροφή της προσφοράς του στη διάρκεια των αρχών της δεκαετίας του ογδόντα.